تورم برای دهک‌های پایین؛ بالای ۵۰ درصد

مرکز آمار ایران اعلام کرد که نرخ تورم در مقیاس ماهانه با سرعت کمتری بالا رفته است. تورم ماهانه در شهریور ماه، ۲.۲ درصد بود، در مهرماه ۳ درصد شد و در پایان آبان ماه به ۲.۱ درصد رسید. با اینکه ۰.۹ درصد نسبت به مهر ماه، نرخ تورم کمتر شده اما نکته جالب توجه باقیماندن تورم به صورت ماهانه در کانال ۲ تا ۳ درصدی است که یک فصل ادامه پیدا کرده است. نکته دیگر اثر تورم بر دهک‌های درآمدی است. دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در آبان ماه ۱۴۰۱ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۱.۷ درصد برای دهک دهم تا ۵۰.۲ درصد برای دهک اول است.

این در حالی است که در مهر ماه، دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۰.۸ درصد برای دهک دهم تا ۴۸.۷ درصد برای دهک اول در تغییر بوده است. در واقع تورم در تمام دهک‌ها به صورت صعودی در حال رشد بوده؛ اما دهک اول درآمدی تورم بالاتری را تجربه کرده است. اواخر اردیبهشت ماه امسال، دولت برنامه «جراحی اقتصادی» خود را با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از اقلام اساسی کلید زد و شیوه فروش برخی کالاها مانند نان و آرد را نیز تغییر داد. در خرداد ماه امسال، شوک تورم بیش از ۱۲ درصدی نتیجه اقدام لیبرالی دولت بود. ۵ ماه می‌گذرد و در این مدت زمان، تورم ماهانه فقط در مرداد ماه و حالا در آبان ماه اندکی کاهش یافته است. 

هر چند سازمان برنامه و بودجه، وزارت امور اقتصادی و دارایی و حتی بانک مرکزی مدعی‌اند که اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در ماه‌های بعد از خرداد ماه «تخلیه» شده و این «حباب» ترکیده است، اما آمارهای ارایه شده (در صورت مبنا قرار گرفتن) حداقل این ادعاها چندان درست نبوده است.  این در حالی است که شخص رییس‌جمهور در وعده‌های انتخاباتی خود از کنترل گرانی‌ها صحبت کرده و پس از شروع به کار دولت سیزدهم هم دستوراتی صادر کرده بود.

با این حال، تورم سالانه در آبان ماه در عدد بیش از ۴۴ درصد ایستاده است. یعنی حتی دو درصد بالاتر از مهرماه. ضمن اینکه، اگر ارزش حقیقی تراکنش‌های شاپرک را معیاری برای سنجیدن قدرت خرید دست‌کم در سطح خرد در یک‌سال اخیر در نظر بگیریم، کارنامه رشد منفی ۲۵.۶ درصد در تا پایان تابستان امسال اخبار خوبی از وضعیت مردم نشان نمی‌دهد. بسیاری از کسبه بازار و خرده‌فروشان، افزایش نرخ دلار را موجب افزایش روند گرانی‌ها و حتی تورم موجود می‌دانند. نرخ دلار روز رییس‌جمهور شدن رییسی حدود ۲۴ هزار تومان بود، مهر ماه در کانال ۳۲ هزار تومانی قرار گرفت و در آبان ماه بیش از ۳۵ هزار تومان فروخته می‌شود.

یعنی رشد ۴۵ درصدی در عرض یک‌سال. برخی کارشناسان و حتی مسوولان دولتی نیز تورم بالا در اقتصاد ایران را ناشی از خلق پول و نقدینگی می‌دانند. در این باره هم دستورات زیادی صادر شده است. پایان مرداد ماه سال گذشته، نقدینگی در مرز ۴۰۰۰ هزار میلیارد تومان بود اما الان، بیش از ۵ هزار و ۶۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده، نقدینگی که نه از نهضت ملی مسکن سردرآورد نه از تولید و اشتغال. (گزارش مربوط به تحولات اقتصاد کلان و نقدینگی را همین ‌جا بخوانید.) 

تداوم انتقال تورم به اقلام غیرخوراکی

البته از یک منظر باید پذیرفت که اثر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در بازار خوراکی‌ها، در حال تخلیه شدن است، اما با افزایش تورم عمومی، این حباب تورمی به سمت کالاهای غیرخوراکی حرکت کرده است. تورم ماهانه اقلام خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز در آبان ۱.۳ درصد به ثبت رسیده، در آن سو نیز تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی و خدمات ۲.۷ درصد بوده است. این امر نشان می‌دهد عمده افزایش قیمت‌ها و فشار تورمی رقم خورده در ماه دوم پاییز امسال از سمت اقلام غیرخوراکی بوده . در مهر ماه نیز شاهد این اتفاق بودیم که تورم خوراکی‌ها کمتر از تورم غیرخوراکی به ثبت رسید. این برای چندمین ماه متوالی است که سهم غیرخوراکی‌ها در رقم خوردن تورم کل بیشتر است. همچنین تورم ماهانه مناطق شهری در آبان ۲.۱ درصد به ثبت رسیده، در حالی که تورم ماهانه مناطق روستایی نیز دقیقا در همین مقدار بوده است. بر این اساس می‌توان گفت که فشار تورمی آبان ماه در مناطق شهری و روستایی به یک اندازه بوده است. 

افزایش تورم سالانه

تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک‌سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره قبل از آن است. آن‌گونه که مرکز آمار ایران اعلام کرده، تورم سالانه یا دوازده ماه نیز در ماه دوم پاییز امسال ۴۴ درصد به ثبت رسیده، به عبارت دیگر میانگین قیمت کالا و خدمات در دوازده ماه منتهی به مهر ماه امسال نسبت میانگین قیمت در دوازده ماه منتهی به مهر سال گذشته، نزدیک به ۴۴ درصد افزایش داشته است. 

تورم نقطه به نقطه نیز در آبان ۴۸.۱ درصد برآورد شده است. تورم نقطه به نقطه تغییر عدد شاخص مصرف‌کننده در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل است. بنابراین می‌توان گفت که به بیان ساده‌تر خانوار ایرانی در آبان ماه امسال برای تهیه یک سبد مشخص از کالا و خدمات نزدیک به یک و نیم برابر آبان ماه سال گذشته هزینه کرده‌اند.  بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌ای مصرف‌کننده در آبان ماه نسبت به ماه‌های گذشته کاهش یافته و این شاخص در روندی نزولی قرار گرفته است.  اما همان‌طور که گفته شد؛ بر خلاف تورم نقطه به نقطه تورم سالانه از ۴۲.۹ درصد در مهر ماه به ۴۴ درصد در آبان رسیده است . 

با توجه به اینکه تورم سالانه بازه زمانی بلند‌تری را برای محاسبه تورم مورد نظر دارد، همچنان شاهد آن هستیم که اثرات شوک قیمتی خرداد ماه ناشی از حذف ارز ترجیحی در تورم سالانه دیده می‌شود و این شاخص به‌طور کامل در چند ماه گذشته صعودی بوده است.

بیشترین رشد خوراکی‌ها

مرکز آمار ایران اعلام کرده در گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل، مربوط به گروه «میوه و خشکبار» بوده. اما برخلاف مهر ماه، در آبان ماه امسال در گروه‌های «نان و غلات»، «ماهی‌ها و صدف‌داران» و حتی «سبزیجات» میزان تورم ماهانه رشد بالایی داشته است.

اثر شوک قیمت دارو 

 به نظر می‌رسد که شوک قیمتی دارو در آبان ماه تاثیر شدیدی بر این بخش که گروه غیرخوراکی محسوب می‌شود، گذاشته است.  در گروه «بهداشت و درمان» میزان تورم ماهانه 4 درصد بوده است. این در حالی است که فقط گروه «مسکن و اجاره‌بها» توانسته به این عدد نزدیک شود. نکته دیگر اینکه تورم گروه «پوشاک و کفش» در مقیاس سالانه ۴۷.۶ درصد و در مقیاس نقطه به نقطه 46.7 درصد رشد کرده است.