دیابت، بیماری ۳ هزار ساله!

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری،در هند باستان مردم دریافته بودند که می‌تواند از مورچه برای آزمایش دیابت استفاده کنند. آنها ادرار کرده و اگر مورچه‌ها به سمت ادرار جذب می‌شدند نشان‌دهنده این بود که ادرار حاوی مقادیر زیادی از قند و گلوکز است. آنها به این مشکل «مادهومِها» به معنای «ادرار عسلی» می‌گفتند.

در قرن سوم پیش از میلاد آپولونیوس اهل ممفیس اولین بار کلمه دیابت را استفاده کرد کرد که احتمالا اولین ارجاع به آن باشد. جالینوس طبیب یونانی در زمان روم باستان از دیابت یاد کرده ولی می‌گوید که فقط دو نفر را با این بیماری دیده است که احتمالاً نشان می‌دهد دیابت در آن زمان بیماری نادری بوده است.

در قرن پنجم میلادی چینی‌ها و هندی‌ها تفاوت بین دیابت نوع اول و دوم را دریافته بودند. آنها متوجه شده بودند که دیابت نوع دوم در افراد ثروتمند و دارای اضافه وزن بیشتر از دیگران است، احتمالاً به این دلیل که از دیگران بیشتر غذا خورده و تحرک کمتری داشتند.

در قرون وسطا مردم معتقد بودند که دیابت یک بیماری کلیوی است، اما یک دکتر انگلیسی در اواخر قرن هجدهم کشف کرد که افرادی که از ناحیه پانکراس صدمه دیده بودند به این بیماری مبتلا می‌شدند.در سال ۱۷۷۶ متیو دابسون تایید کرد که ادرار افراد دیابتی احتمالاً طعمی شیرین خواهد داشت و میزان گلوکز در ادرار آنها ت اندازه گرفته و کشف کرد که میزان گلوکز در ادرار افراد دیابتی بالاست. او همچنین متوجه شد که دیابت می‌تواند در بعضی افراد حاد و کشنده و در بعضی افراد دیگر مزمن باشد که تفاوت بین دیابت نوع یک و دو را مشخص‌تر می‌کرد.

در اواخر قرن نوزدهم هنوز آمار مشخصی از میزان شیوع دیابت و درمان موثری وجود نداشت و اغلب افراد چندین هفته یا ماه پس از اولین نشانه‌های این بیماری جان خود را از دست می‌دادند.

درمان‌های اولیه دیابت:

پزشکان یونان باستان توصیه می‌کردند که افراد دیابت را با ورزش کردن و اغلب اسب‌سواری درمان کنند و معتقد بودند که فعالیت و تحرک باعث کاهش نیاز به ادرار کردن مکرر می‌شود. دیگر درمان‌ها موارد زیر را شامل می‌شد:‌

• رژیم کربوهیدرات و شیر مثل شیر با برنج و یا غذاهای حاوی نشاسته برای غلیظ کردن خون و «افزایش نمک» در خون یا شیر و عصاره جو جوشیده با نان‌
• شنبلیله، باقلا مصری (ترمس) و اپازوته (چای مکزیکی، نوعی گیاه دارویی بومی مکزیک)
• ‌استفاده از مخدرها نظیر تریاک‌
• خوردن غذاهای آسان هضم نظیر گوشت گوسفند یا گوساله
• ‌تنباکو‌
• سبزیجات سبز‌
• رژیم بدون کربوهیدرات
• ‌روزه گرفتن
• یک پزشک دیگر رژیمی شامل ۶۵ درصد چربی، ۳۲ درصد پروتئین و ۳ درصد کربوهیدرات و نخوردن میوه‌جات و محصولات باغی را توصیه می‌کرد.
• پزشکان دیگر نیز داروهای شیمیایی نظیر سولفید آمونیوم، گل انگشتانه، اکسید منیزیم، گچ، نمک‌های لیتیوم و نمک‌های پتاسیم را تجویز می‌کردند.

دیگر توصیه‌ها شامل موارد زیر بود که اکثر آنها موثر نبوده و این افراد دیابتی از مشکلات شدید سلامتی رنج می‌بردند.

• ورزش کردن
• ‌پوشیدن لباس گرم
• ‌دوش آب سرد یا حمام ترکی‌
• دوری از استرس
• ‌پوشیدن لباسهای فلانل یا ابریشمی
• ‌ماساژ درمانی

کشف نقش پانکراس در ابتلای به دیابت

در سال ۱۸۸۹ جوزف فون مرینگ و اسکار مینکوفسکی کشف کردند که در آوردن پانکراس سگ‌ها باعث ابتلای آنها به دیابت و مرگ آنها می‌شود. با این کشف دانشمندان متوجه نقش مهم پانکراس در تنظیم میزان قند خون شدند.

در سال ۱۹۱۰، سر ادوار آلبرت شارپه-شفر ادعا کرد که دیابت در اثر کمبود یک ماده شیمیاییِ تولید شده توسط پانکراس ایجاد می‌شود. شارپه این ماده را انسولین به معنای جزیره island نامید. زیرا از سلول‌های جزایر لانگرهانس پانکراس ترشح می‌شد.

در سال ۱۹۲۱، فردریک بانتینگ و چارلز بست، عصاره گرفته شده از سلول‌های جزایر لانگرهانس سگ‌های سالم را به سگ‌های دیابتی تزریق کردند. این کار باعث توقف دیابت در آنها و کشف هورمون انسولین شد. آنها به کمک دو دانشمند دیگر انسولین به دست آمده از پانکراس را فرآوری کرده و اولین درمان برای دیابت را به وجود آوردند.در ژانویه سال ۱۹۲۲، لئونارد تامپسون ۱۴ ساله اولین شخصی بود که برای درمان دیابت تزریق انسولین را دریافت و حدود ۱۳ سال با دیابت زندگی کرد و در نهایت در اثر ذات‌الریه درگذشت.

در سال ۱۹۳۶ سِر هارولد پرسیوال هیمزورث پژوهشی را منتشر کرد که تفاوت بین دیابت نوع یک و دو را روشن می‌کرد. او این تئوری را مطرح کرد که بدن بسیاری از افراد به جای کمبود انسولین، به انسولین مقاوم است. مقاومت به انسولین یکی از فاکتورهایی است که به دیابت نوع دوم منجر می‌شود. در افراد مقاوم به انسولین، بدن حساسیت خود را از دست داده و قادر به جذب گلوکز نیست. در واکنش، پانکراس میزان ترشح انسولین را بیشتر می‌کند که در نتیجه باعث پرکاری پانکراس و نابودی آن می‌شود.

درمان‌های مدرن دیابت

افراد مبتلا به نوع یک و بعضی از افراد مبتلا به نوع دوم نیاز به استفاده روزانه از انسولین دارند. افراد مبتلا برای سال‌های زیادی از انسولین تزریقی به دست آمده از حیوانات استفاده می‌کردند. اما در سال‌های اخیر پیشرفت‌هایی نظیر تولید انسولین قلمی (انسولین آنالوگ) و راه‌های جدید استفاده از انسولین باعث موثرتر شدن درمان‌های دیابت شده است.

*

انسولین انسانی: در سال ۱۹۷۸ دانشمندان اولین انسولین انسانی به نامه هومولین (انسولین رگولار یا انسولین محلول) را تولید کردند که ساختاری مشابه به انسولین انسانی دارد. انسولین لیسپرو با اثر کوتاه مدت در سال ۱۹۹۶ وارد بازار شد که اثر آنها از ۱۰ دقیقه پس از تزریق شروع شده و بین ۲ تا ۴ ساعت نیز ادامه دارد. انسولین با اثر طولانی‌مدت مثل انسولین گلارژین مدت طولانی‌تری برای جذب نیاز داشته و اثر آنها تا ۲۴ ساعت نیز ادامه دارد. اغلب افراد مبتلا به دیابت از ترکیب انسولین‌های کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت در طول روز استفاده می‌کنند.

در دهه ۱۹۸۰ اولین دستگاه‌های کنترل قند خون خانگی وارد بازار شدند. اندازه‌گیری میزان قند خون برای تشخیص میزان انسولین مورد نیاز و روند درمان الزامی است. در سال ۱۹۸۶ اولین انسولین‌های قلمی مدرج وارد بازار شدند که می‌توان میزان انسولین مورد نیاز را در آنها تنظیم کرد.در دهه ۱۹۹۰ نیز پمپ‌های تزریق انسولین اختراع شدند که نتیجه بهتر، انعطاف بیشتر و مدیریت درمان بهتری داشتند.اما تمام افراد مبتلا به دیابت نوع دو از انسولین استفاده نمی‌کنند. رژیم غذایی مناسب، ترک سیگار، کنترل استرس و خواب مناسب برای پیشگیری و مدیریت دیابت نوع دو بسیار مهم هستند.

*

درمان‌های غیر انسولینی:‌

متفورمین: کشف متفورمین به استفاده از شیرین بیان برای درمان دیابت در قرون وسطا بازمی‌گردد. متفورمین یک بیگوآنید نوعی ترکیب شیمیایی) است که در سال ۱۹۹۵ وارد بازار شد.

سولفونیل اوره: دارای سولفونامیدهایی است که می توانند قند خون را کاهش دهند. ابتدا کاربوتامید در سال ۱۹۵۵ و سپس دیگر سولفونیل‌اوره‌ها وارد بازار شدند.

پراملینتاید: برای کاهش سرعت خالی شدن معده، کاهش ترشح هورمون گلوکاگون از پانکراس و ایجاد حس سیری، کاهش وزن و کاهش میزان انسولین مورد نیاز استفاده می‌شود.

پانکراس مصنوعی: شامل دستگاهی با پمپ خارجی و کنترل مداوم گلوکز برای تزریق انسولین است و میزان آن از طریق خوانش سنسورها انجام می‌شود.

گردآوری و ترجمه: مهرناز الماسی