نگاهی به سریال دفتر یادداشت؛ یک کمدی جنایی جذاب

سریال دفتر یادداشت در ژانر کمدی - جنایی این روزها توانسته مخاطبان بسیاری را جذب کند. موضوع جالب، ژانر کمدی، بازی‌ها جذاب رضا عطاران، حسن معجونی، سوگل خلیق و ... ، کارگردانی و شخصیت پردازی و دیگر ویژگی‌های مثبت این سریال، توانسته مخاطبان را مجاب به پیگیری این سریال کند.

هنرآنلاین درباره سریال دفتر یادداشت نوشت: اسدی‌زاده را حالا باید از فعال‌ترین کارگردان‌های نمایش خانگی دانست که سه اثر مهم و قابل اعتنا در این بستر ساخته است. با وجود اینکه این سه مجموعه در قالب‌ها و گونه‌های مختلف ساخته شده‌اند، اما نمی‌توان از علاقه اسدی‌زاده به ساخت آثار معمایی چشم‌پوشی کرد به طوری‌که هر سه سریال وی به نوعی به ماجرا یا ماجراهای معمایی و جنایی مربوط می‌شود و مسیر سریال شرح این اتفاق و یافتن سرمنشا رخدادها است.

شباهت دیگر سه اثر متاخر اسدی‌زاده که به نوعی به شخصیت دقیق و وسواس‌گونه شخص وی مربوط می‌شود، پرداختی است که از داستا‌ن‌ها و ساختار آثار خود دارد به نحوی که داستان دوخطی مجموعه تلویزیونی کرگردن، هفت یا دفتریادداشت در بسیاری از موارد تکراری یا حتی کلیشه‌ای به نظر می‌رسد اما نوع مواجهه و پرداختی که اسدی‌زاده در این کارها دارد باعث تمایز و تفاوت این آثار شده است، تمایزی که بدون شک از تسلطی که او بر فرم و تکنیک‌های سینمایی دارد، نشات گرفته است برای نمونه تدوین سریال کرگدن نمونه‌ای بود که کمتر در سینما و تلویزیون ایران سراغ داشتیم و تماشاگران این مجموعه با داستانی نه چندان جدید و فرم و ساختاری متفاوت روبرو شده بودند که باعث جاذبه برخی و دافعه بعضی دیگر از مخاطبان این مجموعه شد.

در این مطلب سعی شده، به ۷ ویژگی سریال جدید اسدی زاده با عنوان «دفتر یادداشت» پرداخته شود. سریالی که از ۲۶ آبان‌ماه پخش شده و حضور طیف مختلفی از بازیگران در کنار تبلیغات شهری و محیطی باعث شده بود که از همان ابتدا کنجکاوبرانگیز و جذاب به نظر برسد:

تیتراژ: خلاقیت گروه سازنده «دفتر یادداشت» از همان ابتدا و تیتراژ آن آغاز می‌شود چرا که برخلاف بسیاری از آثار که تیتراژ تنها ابزاری برای معرفی عوامل محسوب می‌شود و حداکثر استفاده از یک خواننده مشهور باعث توجه به این بخش می‌شود، عوامل دفتر یادداشت به تیتراژ، توجه ویژه‌ای داشتند. تیتراژ دفتر یادداشت در واقع خلاصه‌ای تماتیک و نمادین از داستان و فضاسازی قصه سریال است: اشاره به عناصر و ابزاری چون انگشت بریده شده، کت مردانه، پیانو، دفتر یادداشت و چرخ خیاطی از جمله مواردی هستند که به کمک فضای پیچ در پیچ و لایبرنت‌ها قرار است فضاسازی اولیه و حال و هوای نخستین سریال را برای تماشاگر مشخص نماید و دروازه ورودی مخاطب برای معرفی و آغاز مجموعه باشد.

بازیگران: کستینگ و انتخاب بازیگران سریال «دفتر یادداشت» یکی از کنجکاوبرانگیزترین و البته پرریسک‌ترین بخش‌های این مجموعه بوده است. حضور چهره‌هایی چون «رضا عطاران»، «حسن معجونی»، «مینا ساداتی»، «داریوش کاردان»، «آزیتا حاجیان»، «کاظم سیاحی» و «سوگل خلیق» که برای نخستین بار کنار هم قرار گرفتند و زوج‌های هنری تازه‌ای را تشکیل دادند از دیگر جذابیت‌های این مجموعه به شمار می‌آید اما نقطه عطف این انتخاب‌ها حضور رضا عطاران به عنوان یکی از پول‌سازترین، کمیک‌ترین و محبوب‌ترین بازیگرانی است که در این پروژه حضور داشته است. این نخستین حضور عطاران در مقام بازیگر در نمایش خانگی است که سبب شده کنجکاوبرانگیزی و جذابیت این حضور دو چندان شود. به این موارد، نقش جدید، گریم تازه و شخصیت کارآگاهی ایرج (رضا عطاران) را اضافه کنید که برگ برنده مهمی برای نزدیک شدن مخاطب و دنبال کردن سریال از سوی مخاطبان ایرانی محسوب می‌شود.

شخصیت‌پردازی: حضور بازیگران جذاب و محبوب تنها مزیت سریال «دفتر یادداشت» نیست بلکه در فیلمنامه و در شخصیت‌پردازی کاراکترها توجه ویژه‌ای به مختصات فردی و ارتباطی آنها شده است به نحوی که همه کاراکترهای فیلم واجد هویت و ویژگی هستند و آنها را از حالت تیپکال و انفعال در آورده است: ایرج تا حد زیادی فراموشی و تمایل به زنان مختلف دارد، نازنین خنده‌‌های هیستریک دارد، حمید با آن اکت‌های مخصوص حسن معجونی و هویت پیچیده و کلیدی‌اش نقش آفرینی می‌کند، منیر مدیری مستبد با حضور کمیک و تازه‌ای از مینا ساداتی است و کاظم سیاحی همچون سریال کرگدن پلیس جدی و با دیسیپلینی است که با نقش‌های کمیک وی بسیار متفاوت است. بیژن بنفشه‌خواه در نقش لابی‌من نیز فرارتر از یک کاراکتر تزئینی و ابزاری، کاربرد زیادی در پیشبرد داستان دارد تا بتوان این ادعا را کرد که در «دفتر یادداشت» علاوه بر یک داستان مهیج، با شخصیت‌های پیچیده و لایه‌ لایه‌ای طرف هستیم که به تدریج پرده از هویت واقعی آنها برداشته می‌شود.

ژانر: «دفتر یادداشت» در گونه کمدی جنایی یا کمدی معمایی طبقه‌بندی می‌شود و از این لحاظ نیز اتفاقی تازه در سریال‌سازی در ایران محسوب می‌شود. پرداخت یک ماجرای جدی و معمایی با حال و هوای طنز و کمیک ریسک بزرگی است که از سوی اسدی زاده انجام شده است چرا که هر لحظه ممکن است با اغراق و زیاده‌روی کاراکترها و موقعیت، مسیر و ماجرای داستان مبهم و منحرف شود اما این سبک تازه با خلاقیت و جسارت اسدی زاده در ۵ قسمت ابتدایی سریال به بار نشسته و تماشاگران شاهد قصه‌ای جنایی معمایی هستند که در پی کشف قاتل (یا قاتلان) سریالی‌اند و در این مسیر موقعیت‌های طنز و رفتارهای کمیکی از بازیگران دیده می‌شود که باعث شیرین‌ و دلپذیر شدن فضای قصه می‌شود.

داستان: داستان دو خطی «دفتر یادداشت» که بتوان از آن نوشت و قصه اسپویل نشود به این گونه است که ایرج با بازی عطاران، پلیسی است که بعد از اینکه به مرخصی می‌آید با خبر قتل خواهرش (سیمین) مواجه می‌شود و با پیگیری این موضوع متوجه قتل‌های سریالی می‌شود که در محل زندگی خواهرش که یک برج چند طبقه است، رخ داده است. تعلیق اولیه و ادامه‌دار قصه دفتر یادداشت، پیدا کردن علل و عوامل این قتل‌ها و کشف قاتلی است که از دو مسیر غراب و ایرج در حال پیگیری است و این دو در برخی اوقات نیز با هم همکار و همفکر می‌شوند. از سوی دیگر، طبق الگوی بسیاری از سریال‌های تلویزیونی روز دنیا، شخصیت‌ها نیز به نوبه خود ماجراهای پیچیده و عجیبی دارند که در طی سریال شاهد برملاشدن هویت واقعی آنها و ارتباط آنها با یکدیگر هستیم. این بخش ارتباطی سریال دفتر یادداشت نیز در نوع خود جالب توجه است چرا که رابطه سببی و نسبی افراد در طول داستان تغییر می‌کند و واقعیت ماجرا نه در ابتدا بلکه در طی قصه آشکار می‌شود.

کارگردانی: اسدی زاده ژانر تازه‌ای را تجربه کرده و قصه‌اش را نیز با پرداختی جدید تعریف می‌کند تا شاهد نوآوری و خلاقیت این کارگردان جوان در همه بخش‌ها باشیم. درآوردن یک داستان معمایی پرپیچ و خم با شخصیت‌ها متعدد و پیچیده در عین ‌‌حال که فضای کار کمیک و طنز است، کار ساده‌ای نیست که اسدی‌زاده تا به اینجا موفق به انجامش شده است. میزانسن‌ها در عمده سکانس‌ها متناسب با مضمون قصه و فضای داستان است و بازی بازیگران بوی تازگی و نویی می‌دهد. استفاده از رضا عطاران، میناساداتی، داریوش کاردان، الهام پاوه‌نژاد و زهرا داوودنژاد در نقش‌های غیرکلیشه‌ای و در قامت کاراکترهای جدید با هویت چند وجهی، اتفاقی است که مدد و توانایی کارگردان محقق شده است.

یکی از شگردهای اجرایی و کارگردانی «دفتر یادداشت»، دور زدن خط قرمزها و یا شوخی‌های تازه‌ای است که نمونه آن را در سریال‌های تلویزیونی و حتی سینما کمتر داشته‌ایم. شوخی‌هایی که بوی ابتذال و سخیف بودن نمی‌دهند در عین حال که طعنه و کنایه دارند و در برخی اوقات می‌خنداند. از سوی دیگر، برخی شوخی‌های سریال و ارتباطات شخصیت‌ها در فضای مجازی با واکنش کاربران طیف خاصی روبرو شده است، در حالی‌که اگر صبر کنند بسیاری از این سوتفاهمات ارتباطی و شرعی بر طرف می‌شود و بسیاری از این اظهارنظرها ماحصل عجول‌بودن و قضاوت زودهنگام بوده است. برای نمونه ارتباط نازنین و مادرش با ایرج یکی از این موارد است که در قسمت‌های آتی شاهد اتفاقات و اطلاعات مهمی در این باره خواهیم بود.

عوامل فنی و تکنیکی: علاوه بر موارد متنی و اجرایی، «دفتر یادداشت» در موارد دیگری چون موسیقی متن، طراحی لباس، طراحی صحنه، صداگذاری، صدابرداری، فیلمبرداری و تدوین نیز از حرفه‌ای‌ترین عوامل سینمای ایران استفاده کرده و مخاطب علاوه بر درگیری و همراهی با شخصیت‌ها و داستان، از حظ بصری نیز برخوردار می‌شود. لوکیشن اصلی سریال در یک برج چند طبقه می‌گذرد که مشاهدات نشان داده این برج در منطقه پاسداران قرار دارد و بخشی از فیلمبرداری مجموعه نیز در مجتمع آ.اس.پ انجام شده است. این حجم از خوش سلیقگی که در تزئین اتاق‌ها و در و دیوارهای این مجموعه انجام شده در کنار لباس‌های خوش رنگ و آب بازیگران باعث شده که مخاطبان «دفتر یادداشت» با سریالی شیک و به روز طرف باشند که فضای تازه و مفرحی را نیز در جریان آن تماشا می‌کنند.

در انتها باید دید در ادامه به جز حاشیه‌هایی که پیرامون سریال در برای برخی موارد سانسوری و جنجالی ایجاد کرده‌اند، چه واکنش‌هایی از سوی مردم و منتقدان به این مجموعه نشان داده خواهد شد. سریالی که بدون شک برای کلیت سریال‌های نمایش خانگی ایرانی، رخدادی نوآورانه و مهم است که علاوه بر جذابیت‌های دراماتیک به وقت و هزینه مخاطب اهمیت داده و فکر و احساس او را دچار ماجراهای بی‌سرانجام و بی‌سرو ته نمی‌کند.