مرتضی آوینی که بود؟ یادی از شهید مرتضی آوینی، مستندساز و روزنامه نگار
شهید مرتضی آوینی با پیروزی انقلاب اسلامی هم کارشناسی ارشد معماری اش را کنار گذاشت و به اقتضای شرایط به سراغ فیلم سازی رفت.
آن سیدمرتضی آوینی که نام، تصویر و کلامش را با روایت فتح به یاد می‌آوریم، از همان کودکی با داستان و مقاله و شعر و نقاشی مأنوس بود. پدرش مهندس معدن بود و زمینه هنر نداشت. اما سیدمرتضی بالذات، گرایش عجیبی به هنر داشت. سال ۴۴ هم با رشته معماری وارد دانشکده هنر‌های زیبای تهران شد. همان دانشکده‌ای که سرآغاز تجربیات گوناگون جوانی اش بود. اوج کتاب خوانی و گپ و گفت‌های روشن فکرانه اش با طیف متنوعی از آدم‌ها در همین دوران رقم خورد. آوینیِ پیش از انقلاب، هم داستایوفسکی و نیچه می‌خواند هم فیه مافیه و سهروردی. هم فروغ و شاملو می‌خواند هم بیتلز و لئونارد کوهن خوراک شنیداری اش بود.
خودش می‌گوید: من هم سال‌ها با جلوه فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته ام. ریش پروفسوری و سبیل نیچه‌ای گذاشته ام. به شب‌های شعر و گالری‌های نقاشی رفته ام و ساعت‌ها وقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیز‌هایی که نمی‌دانستم گذرانده ام. اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده است که عمیقا پذیرفتم تظاهر به دانایی هرگز جایگزین دانایی نمی‌شود. باید در جست وجوی حقیقت بود و حالا از یک راه طی شده با شما حرف می‌زنم. این، آن آوینی پس از انقلاب است که نخستین جرقه‌های تحول در او با شنیدن نوارکاست‌های سخنرانی امام خمینی (ره) ایجاد شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی هم کارشناسی ارشد معماری اش را کنار گذاشت و به اقتضای شرایط به سراغ فیلم سازی رفت. سال ۵۹ به عنوان نماینده جهاد سازندگی به تلویزیون ورود کرد و مشغول برنامه سازی شد. خروجی این ایام، مجموعه «شش روز در ترکمن صحرا»، «سیل خوزستان» و «خان گزیده ها» بود. جنگ تحمیلی که آغاز شد، سیدمرتضی آوینی به همراه تیم مستندسازی اش، خودشان را به خرمشهر رساندند تا مقاومت این شهر را روایت کنند. سقوط و بازپس گیری خرمشهر نیز نهایتا در قالب مجموعه سه قسمتی «فتح خون» مونتاژ و از تلویزیون پخش شد.
سال‌های ۶۰ تا ۶۴ را به تولید برنامه‌های تلویزیونی گروه جهاد مشغول بود و در فروردین سال ۶۵ با آغاز پخش هفتگی برنامه‌های روایت فتح در قامت نویسنده، کارگردان، تدوینگر و گوینده بیش از همیشه به عموم جامعه معرفی شد. او همان زمان با نگارش مقالات و نوشته‌هایی در باب مبانی حاکمیت سیاسی در اسلام، از طریق ماهنامه اعتصام به مطبوعات ورود کرد. ماهنامه‌ای که سازمان تبلیغات اسلامی منتشر می‌کرد و آوینی در این ماهنامه به تبیین مبانی سیاسی غرب بر اساس احکام اسلامی و با بهره گیری از تفسیر المیزان می‌پرداخت.
در همین سال هنگامی که مؤسسه فرهنگی روایت فتح به دستور رهبر معظم انقلاب با هدف فیلم سازی مستند و سینمایی درباره دفاع مقدس تأسیس شد، در قالب یک تیم مستندسازی به مناطق جنگی رفت و در کمتر از یک سال شش برنامه از ۱۰ قسمت مجموعه «شهری در آسمان» را تولید کرد. همان مجموعه‌ای که برای تکمیل آن در فروردین سال ۷۲ در فکه حاضر شد، اما در اثر برخورد با یک مین جامانده از روزگار جنگ، در سن چهل و پنج سالگی به مقام رفیع شهادت رسید.
امروز از شهید مرتضی آوینی سیزده اثر مکتوب و ۱۰ مستند تصویری، به یادگار مانده که او را تبدیل به نمادی از هنر انقلاب اسلامی کرده است. نام، تصویر و صدایش نمونه مجسمی از درک و تعهد هنرمندی است که اسلحه اش قلم بود و حقایق جنگ و ناگفته‌های آن را در قالب تولیدات فرهنگی در حافظه تاریخی ایران پس از انقلاب اسلامی ثبت، ضبط و ماندگار کرد.
