معامله لوازم شخصی با غذا

کتانی کهنه یا به نوشته خودش کارکرده اش را که البته رد رفو و تعمیر روی آن به چشم می خورد، با برنج و روغن تعویض می‌کند. ساکن اصفهان است و در توضیحات آگهی‌اش تنها نوشته این کار را به علت نیاز مالی انجام می‌دهد.آن دیگری پیراهن های نخی چهارخانه‌اش را با برنج یا روغن تعویض می‌کند. صاحب آگهی در ارومیه زندگی می‌کند و پنج پیراهن دست دوم تابستانی‌اش را مجموعا ۲۶۰ هزار تومان قیمت گذاری کرده و آن را با همین مقدار مواد خوراکی تعویض می‌کند.

شخص دیگری که پدر یک خانواده ساکن در نازی آباد تهران است، کتاب های درسی فرزندش را در قبال برنج، روغن، مرغ یا هر کالای خوراکی دیگری می دهد. وقتی به شماره آگهی زنگ می زنی، مردی با صدایی گرفته پاسخ می دهد و می گوید این کتاب ها شامل کتب سال های مختلف دبیرستان است و قیمتی برای آن در نظر ندارد و به همین دلیل کتاب ها را فقط در قبال مواد خوراکی تحویل می دهد. با این حال، او به این سوال که کتاب ها را با چه مقدار برنج یا روغن تعویض می کند، پاسخ می دهد: «هر مقدار که شما بدهید، خودتان ارزش گذاری کنید».مرد دیگری هم کفش های زمستانی و قدیمی خود و همسرش را با حبوبات یا مرغ تعویض می کند؛ چرا که به قول خودش چیزی جز این ندارند تا با آن شکم بچه هایشان را سیر و امروزشان را به فردا برسانند. شمار آگهی های معاوضه وسایل منزل با اقلام خوراکی که از چند هفته قبل و در مواردی انگشت شمار دیده می شد، حالا بیشتر شده و به کفش و لباس رسیده است. در واقع اگر روزهای اول تنها چند آگهی برای معاوضه کتری برقی یا بخاری با روغن و برنج در سایت دیوار وجود داشت، حالا ماجرا جدی تر و تعداد آگهی ها زیادتر شده است؛ گویی همان چند آگهی اول توانسته ایده تامین غذا برای بسیاری از خانواده‌های فقیر شود.

حالا دیگر می توانید بخاری، دوربین شکاری، کامپیوتر قدیمی، لباس محلی، کیف، کفش، پارچه، مبل قدیمی یا تقریبا هر کالای دیگری را در ازای روغن، مرغ، گوشت یا حبوبات در دیوار یا سایت های مشابه آن پیدا کنید. وجه مشترکشان هم این است که محدودیتی در حجم اقلام خوراکی مورد معاوضه با کالایشان وجود ندارد؛ چه در قبال یک جفت کفش باشد و چه در قبال مبلمان قدیمی!

نمونه آن صاحب یک جاروبرقی ناسیونال ۴۴۰۰ در مشهد است که در آگهی اش اعلام کرده آن را با برنج، روغن و مرغ عوض می کند. او درباره ارزش جاروبرقی اش می گوید: «سالم است و کار می کند اما نمی دانم ارزش چه حجم خوراکی را دارد؟ راستش اصلا نمی دانم یک مرغ می شود، دو مرغ می شود یا هرچه، فرقی ندارد. خریدار شما هستید هر مقداری که شما بدهید. ولی پولش را نمی خواهم چون با آن پول هم قرار است همین خوراکی ها را بخرم».

تجربه تعویض لوازم ضروری با غذا پدیده‌ای است که در اقتصادهای خاصی تجربه شده است. این نکته‌ای است که جعفر خیرخواهان، کارشناس فقر، به «شرق» می‌گوید و توضیح می‌دهد: مشابه چنین وضعیتی در دنیا فقط در یک بازه زمانی در ونزوئلا و یونان دیده شده است. این کارشناس می‌گوید: این آگهی ها اصلا عجیب نیست و واقعیات و مقتضیات زمانه و شرایط فعلی اقتصاد ایران و تورم سنگینی است که از سوی مراجع رسمی آماری گزارش می‌شود. خیرخواهان ادامه می‌دهد: این آگهی‌ها عجیب نیست و وضعیتی مشابه آگهی‌های فروش اعضای بدن دارد. در مجموع این پدیده‌ها نشان می‌دهد جمعیت فقرا و دهک‌های درآمدی ضعیف در حال افزایش است و گروه‌های فقیرتر برای ادامه حیات و تامین غذا ناچار به فروش وسایل زندگی خود شده‌اند. خیرخواهان تاکید می‌کند: چهره فقر در ایران به حدی دلخراش شده که محتمل است شمار افراد مبتلا به سوءتغذیه بیشتر شده و این افراد در مراحل بعد ناچار شوند برای تامین کالری مورد نیاز خود به خوراک غیر متعارف روی آورند. وضعیتی که ونزوئلا و یونان در زمان بحران اقتصادی تجربه کرده‌اند.این کارشناس فقر همچنین توضیح می دهد: سیاست های اقتصادی در ایران به جای فقرزدایی مدام در حال تولید فقر بوده است؛ به طوری که در حال حاضر درآمد سرانه بنگلادش که از نظر منابع و زمین بسیار فقیر و دائم گرفتار بحران های پرهزینه مانند سیل است، به درآمد سرانه ایران رسیده که سرشار از منابع و امکانات است.

طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تورم غذا در ایران از نرخ تورم عمومی عبور کرده و در آبان امسال نرخ تورم نقطه ای خوراکی ها و آشامیدنی ها به حدود ۶۸ درصد و نرخ تورم سالانه به ۶۱.۳ درصد رسیده است. تورم سنگین غذا در ایران موجب کاهش شدید سرانه مصرف انواع اقلام غذایی در کشور شده است؛ به طوری که مراجع مختلف در آمارهایی پراکنده این موضوع را اعلام کرده اند.افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور، سال گذشته از نصف شدن سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران خبر داد و به ایلنا گفت سرانه مصرف گوشت در کشور از ۱۲ کیلوگرم در سال به شش کیلوگرم رسیده و به عبارتی با ۵۰ درصد کاهش مصرف مواجه شده است. تسنیم هم در دی سال ۹۹ به نقل از موسی شهبازی، مدیر کل وقت دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس، نوشت سرانه مصرف گوشت قرمز فقیرترین مردم ایران یعنی دهک اول تا سوم تنها به ۲۵ گرم در ماه می رسد! همچنین وزارت بهداشت از سقوط سرانه مصرف لبنیات در ایران به ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم در سال خبر داده است. این در حالی است که سرانه مصرف لبنیات در دهه ۸۰ به ۹۰ تا صد کیلوگرم می رسید.آرش نبی زاده، مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردآبی هم سال گذشته از کاهش ۶۰ درصدی مصرف آبزیان در ایران خبر داد و گفت برخلاف آمار سازمان شیلات که سرانه مصرف آبزیان را ۱۳ کیلوگرم در سال قید می کند، سرانه مصرف آبزیان در ایران تنها هفت کیلوگرم در سال است. حسن تقی زاده، رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل نیز در گفت وگو با همین خبرگزاری از کاهش ۵۰ تا ۶۰ درصدی خرید برنج ایرانی به دلیل گرانی خبر داده است. کاهش سرانه مصرف اقلام غذایی در ایران در شرایطی رخ می دهد که ایرانیان بسیاری از اقلام اصلی هرم غذایی مانند آبزیان، گوشت، تخم مرغ و لبنیات را بسیار کمتر از میانگین سرانه مردم جهان مصرف می کنند و مصرف برخی از این اقلام گاهی کمتر از نصف سرانه جهانی است.

حسین فرهادی، سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی، به «شرق» می گوید: با افزایش قیمت ها، تقاضای مواد غذایی به شدت کاهش داشته است؛ به طوری که اگر پیش از این یک فروشگاه یک کامیون روغن را می خرید و هزینه آن ۷۰، ۸۰ میلیون تومان می شد، حالا همان حجم روغن ۳۰۰، ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارد و با کاهش تقاضا، فروشگاه ها به جای یک کامیون روغن فرضا صد یا ۵۰ کارتن خرید می کنند. بالطبع برای خانوار هم این اتفاق افتاده است. حتی خانواده ای که می توانسته از یک کالا دو یا چند عدد تهیه کند، حالا مجبور است به یکی بسنده کند یا مثلا چند کیلوگرم را به نیم کیلوگرم برساند. به گفته او، در کالاهایی مثل روغن، تن ماهی و قند و شکر که در چند ماه اخیر گران تر شده اند، این مسئله بسیار دیده می شود. فرهادی می گوید: افرادی که توانایی مالی کمی دارند، احتمالا تاکنون بسیاری از مواد خوراکی را از سبد غذایی شان حذف کرده اند. حالا فقط طبقه متوسط در حال مدیریت و صرفه جویی اوضاع است.در همین زمینه زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، تاکنون بارها نسبت به افزایش ناامنی غذایی به ویژه درباره طبقات محروم هشدار داده است. او در مصاحبه هایی که با ایلنا و ایسنا داشت، تاکید کرده بود افزایش ناامنی غذایی که به ویژه در مناطق محروم کشور مشاهده شده است، منجر به افزایش شیوع سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال و دیگر گروه های آسیب پذیر تغذیه ای مانند مادران باردار و نوجوانان و کمبود ریزمغذی ها مانند کمبود آهن، روی، ویتامین آ و کمبود دریافت مواد پروتئینی که شواهد کمبود آن همیشه در کشور وجود داشته است، خواهد شد.

در چنین شرایطی، ظاهرا درصد درخور توجهی از اقشار سه دهک پایین درآمدی جامعه، تحت پوشش نهادهای حمایتی نیز قرار ندارند؛ به طوری که بر اساس داده های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، در سال ۱۳۹۸ (گزارش آن سال گذشته منتشر شد) ۷۶ درصد یا معادل پنج میلیون و ۷۰۸ هزار خانوار واقع در این دهک ها خارج از حمایت های مادی و معنوی دو نهاد کمیته امداد و بهزیستی قرار داشته اند. بدتر اینکه در میان خانوارهای دهک یک تا سه که خارج از چتر حمایتی دو نهاد کمیته و بهزیستی قرار داشته اند، در کمال تعجب یک میلیون و ۵۴ هزار خانوار حتی یارانه هم نمی‌گرفتند!