پیامد محدودیت‌های شدید در اینترنت و فیلترینگ
گران فروشی در بازار وی‌پی‌ان، افزایش بازدید صفحات اینستاگرامی
در ماه‌های اخیر، اعمال محدودیت در اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های محبوب باعث شده که تعداد زیادی از افراد به سمت نصب و استفاده از فیلترشکن بروند.
روزنامه خراسان نوشت: «تا همین یک ماه پیش اغلب معاملات پاساژهای خریدوفروش موبایل، مربوط به فروش و تعمیرات آن و گاهی نصب نرم‌افزارهای کاربردی بود اما اکنون خرید و فروش فیلترشکن (vpn) بخش قابل تاملی از معاملات روزانه این پاساژها را شکل می‌دهد و این یعنی بازاری پررونق برای وی‌پی‌ان‌فروش‌ها در مقابلِ کسادی بازار کسب‌وکارهای آنلاین!
حدود سه ماه از محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار خارجی می‌گذرد و آنطور که آمارها نشان می‌دهد مردم بیش از پیش به استفاده از فیلترشکن‌ها روی آورده‌اند. تا چند سال پیش فیلترینگ یک سایت یا پلتفرم به کاهش تعداد کاربران آن منجر می‌شد؛ چرا که استفاده از فیلترشکن کاهش پهنای باند را در پی داشت و عملا استفاده از این سایت را غیر ممکن می‌کرد. این در حالی است که از حدود ۶-۵ سال پیش با فیلترشدن پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی محبوب و پرطرفدار و البته باقی‌ماندن کسب‌وکارها بر همین بسترها، تصمیمات جدید برای هرگونه محدودیت اینترنتی فقط باعث ایجاد زحمت بیشتر برای کاربران شده اما دسترسی آنها را کاملا نبسته است؛ تا جایی که برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد با گذشت زمان، میزان استفاده از این پلتفرم‌ها افت چندانی نداشته است و این یعنی بخش زیادی از مردم به استفاده از وی‌پی‌ان روی آورده‌اند؛ موضوعی که در کنار خطراتش برای دسترسی همه سنین به انواع محتواهای اینترنتی، بازار قابل توجهی را شکل داده است.
آمار عجیب استفاده از وی‌پی‌ان‌ها
تاکید مسئولان بر استفاده بیشتر از پلتفرم‌های داخلی طی چند روز گذشته در حالی است که به عقیده بسیاری از کارشناسان، همچنان بخش زیادی از کاربران و کسب‌وکارها روی بسترهای فیلترشده فعالیت دارند و با توجه به حضور اکثریت مردم در این پلتفرم‌های فیلترشده، هنوز درآمد اصلی کسب‌وکارها از این محل است. طبق گزارشی که به‌تازگی سایت فرارو منتشر کرده، بررسی آمارها و نمودارهای ارائه‌شده در سایت «کلودفلیر» که یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های تحلیل محتوا یا CDN در جهان است، نشان می‌دهد میزان استفاده کاربران ایرانی از وی‌پی‌ان بسیار زیاد است. به استناد آمار این سایت، استفاده از ابزارهای فیلترشکن و وی‌پی‌ان بعد از آغاز محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ، به طور چشمگیری افزایش یافته است. بر این اساس اکنون ۸۹.۲ درصد از کاربران ایرانی با استفاده از وی‌پی‌ان به اینترنت بین‌الملل دسترسی دارند! آن طور که اقتصادنیوز هم در مطلبی نوشته، بر اساس گزارشی که شرکت آلمانی استاتیستا منتشر کرد، میزان استفاده از فیلترشکن‌ها در اولین ماه شروع فیلترینگ در ایران حدود سه هزار درصد افزایش یافت؛ به گونه‌ای که برخی از آمارها از سود ۱۰۰۰ میلیارد تومانی دلالان از فروش فیلترشکن‌ها در ایران حکایت دارند!
آمار دقیقی از مصرف وی‌پی‌ان وجود ندارد
در همین حال نیما نامداری، عضو هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، به خبرنگار خراسان می‌گوید: «وقتی فروش فیلترشکن غیر قانونی است، آمار دقیقی هم از مصرف آن وجود ندارد. تنها چیزی که می توان درباره فیلترشکن‌ها محاسبه کرد میزان پهنای باندی است که از طریق پروتکل خاصی ارائه می‌شود و شرکت ارتباطات زیرساخت می‌تواند بگوید در لحظه چند درصد ارتباط کشور از آن عبور می‌کند که البته همه آن برای فیلترشکن نیست و برای APMهای پرداخت بانکی هم از همین مسیر استفاده می‌شود. چون ارتباطات امن بانکی هم از طریق وی‌پی‌ان انجام می‌شود و نمی‌توان گفت چقدر از این پهنای باند برای استفاده مجاز یا غیر مجاز مصرف می‌شود. اما می‌توان تغییرات استفاده از فیلترشکن را از این طریق حدس زد یا محاسبه کرد. البته همین دیتا هم اطلاعات محرمانه‌ای است که شرکت ارتباطات زیرساخت منتشر نمی‌کند یا حتی دسترسی به آن زیاد نیست.»
آمار بازدیدهای اینستاگرام، حتی از قبل فیلترینگ هم بیشتر شده است!
میزان استفاده از پلتفرم‌های فیلترشده مثل اینستاگرام و واتساپ نسبت به سه ماه پیش چه تغییری کرده است؟ این سوالی است که پاسخ به آن می‌تواند گواهی بر افزایش استفاده از وی‌پی‌ان در ۳-۲ ماه اخیر باشد. سینا فرحی، کارآفرین فضای مجازی، که خودش هم صفحه‌ای با یک میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد، به خبرنگار خراسان می‌گوید: «من با خیلی از بلاگرها و صفحه‌های بزرگ اینستاگرامی ارتباط دارم و خودم هم صفحه‌ای با یک میلیون دنبال‌کننده دارم. در روزهای اول که فیلترینگ اینستاگرام را داشتیم، طی چند روز ابتدایی و تا وقتی کاربران توانستند خودشان را با این شرایط جدید وفق بدهند و فیلترشکن مناسب پیدا کنند، بازدیدها افت کرده بود اما الان نه‌تنها بازدیدها نسبت به قبل از فیلترینگ افت نکرده بلکه افزایش قابل توجهی هم داشته است. با اینکه تعداد دنبال‌کننده‌های صفحه‌های اینستاگرامی افزایش نداشته اما از آنجا که حجم تولید محتوا به دلیل شرایط اخیر کمتر شده، بازدید همان مقدار محتوای حداقلی در اینستاگرام بیشتر شده است. مثلا خیلی از صفحه‌های اینستاگرام که سبک زندگی را نشان می‌دادند و هر روز ۱۵-۱۰ استوری از تفریحات و کافه‌رفتن و رستوران‌گردی و ... می‌گذاشتند، حالا با ۳-۲ استوری همان میزان بازدید را دارند. مثلا شاهین صمدپور که همه او را می‌شناسند، یکی از دوستان خودم است و از وضعیت اینستاگرامش خبر دارم. بازدیدهای اینستاگرام این مستندساز تا دو ماه قبل بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون نفر بود اما به‌تازگی بازدیدهای اینستاگرام او به بیش از ۱.۵ میلیون نفر رسیده است یا بعضی از بلاگرها حدود ۲۰۰ هزار بازدید داشتند که الان این عدد به ۳۰۰ هزار نفر رسیده است. جالب است بدانید که در هفته اول محدودیت‌های اینترنتی خیلی از بلاگرهای بزرگ با ۴-۳ میلیون دنبال‌کننده هم نمی‌توانستند وی‌پی‌ان خوب پیدا کنند. بنابراین شاید ۵۰ درصد بازدیدها کمتر شد اما چند روز بعد که تعداد بیشتری به فیلترشکن دسترسی پیدا کردند، بازدیدها بهتر شد. البته من هنوز معتقدم که ۳۰-۲۰ درصد کاربران دسترسی محدودی به وی‌پی‌ان ها دارند ولی به دلیل کم‌بودن حجم تولید محتوا بازدیدها حتی نسبت به قبل از فیلترینگ بیشتر شده است که میزان زیاد استفاده از فیلترشکن را نشان می‌دهد.»
قیمت فیلترشکن‌ها حدود پنج برابر شده است
افزایش میزان استفاده از فیلترشکن چه تاثیری روی قیمت آن داشته است؟ این سوالی است که شاید پاسخ آن برایتان جالب باشد. بنابراین سراغ چند فروشگاه تلفن همراه رفتیم؛ فروشگاه‌هایی که بخشی از درآمد این روزهایشان را از فروش وی‌پی‌ان به دست می‌آورند. رضایی، مالک یک فروشگاه تلفن همراه، به خبرنگار ما می‌گوید: «ما قبلا فروش فیلترشکن نداشتیم و در نهایت شاید در ماه پنج فیلترشکن می‌فروختیم اما از زمان ایجاد محدودیت‌های اینترنتی و به‌ویژه از زمانی که اینستاگرام و واتساپ فیلتر شد، روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ فیلترشکن می‌فروشیم. این میزان افزایش استفاده از وی‌پی‌ان روی قیمت آن هم تاثیر زیادی داشته است. قبلا که استقبال زیادی از فیلترشکن نداشتیم هر وی‌پی‌ان ماهانه حدود ۲۰ هزار تومان هزینه داشت اما الان این عدد به ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان رسیده و قیمت‌ها نجومی بالا رفته است.»
او ادامه می‌دهد: «ما شرکت پخش موبایل هستیم اما در بازار می‌بینیم که فروشگاه‌ها و مغازه‌ها و برخی سایت‌ها برای یک فیلترشکن شش‌ماهه بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان می‌گیرند. هزینه استفاده از فیلترشکن برای گوشی‌های اندروید با آیفون تفاوت زیادی دارد. مثلا اگر یک فیلترشکن برای گوشی اندروید ۱۰۰ هزار تومان هزینه دارد، صاحبان گوشی‌های آیفون برای هر ماه ۱۵۰ هزار تومان می‌پردازند. این رقم برای فیلترشکن‌های یک‌کاربره است.»
در ادامه هم برزگر، مالک یک فروشگاه تلفن همراه، می‌گوید: «در اولین ماه محدودیت‌های اینترنتی مشتریان بسیار زیادی برای نصب فیلترشکن به ما مراجعه می‌کردند اما اکنون این تعداد کمتر شده است چون کسانی که عزم استفاده از پلتفرم‌های خارجی را داشتند، همان روزهای اول محدودیت‌های اینترنتی برای نصب وی‌پی‌ان اقدام کردند. این مشتریان تازه هم بیشتر از کسانی هستند که وی‌پی‌ان‌هایشان وصل نمی‌شود یا با مشکل مواجه شده و برای پیگیری به سراغ ما می‌آیند. قیمت‌ها هم با افزایش مصرف چند برابر شد؛ هر چند که هنوز هم تعداد زیادی از فیلترشکن‌های رایگان استفاده می‌کنند.»
