تغییرات در ساختار مغز زنان طی چرخه قاعدگی خطرناک است؟

برطبق یک مطالعه جدید هورمون‌هایی که در طی چرخه قاعدگی نوسان پیدا می‌کنند، می‌توانند ساختار مغز زنان را تغییر بدهند.

 این مطالعه که توسط محققان دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا، انجام شده تغییرات ظریفی را در مغز ۳۰ زن در دوره چرخه قاعدگی آن‌ها آشکار کرده است. این تغییرات با نوسان ۴ هورمون در این دوره مطابقت داشتند.

دانشمند می‌گویند خیلی مهم است بدانید که ما هنوز نمی‌دانیم این تغییرات چه اثری روی بیماری‌های مغزی دارند. اما تحقیقات بسیار زیادی دارند نشان می‌دهند که نوسان هورمون‌های مرتبط با قاعدگی روی مغز اثر می‌گذارد.

ویکتوریا بابنکو، محقق دانشگاه کالیفرنیا و یکی از نویسندگان این تحقیق می‌گوید: «بیش‌تر آنچه درباره بدن انسان می‌دانیم از مطالعه روی بدن مرد‌ها به دست آمده است.»

محققان داده‌های ۳۰ زن را که قرص‌های ضدبارداری مصرف نمی‌کردند و پریود‌های منظم داشتند، جمع‌آوری کردند.

محققان سپس تصاویری از مغز زنان را در سه مرحله در چرخه قاعدگی شامل خونریزی، تخمک‌گذاری و مرحله لوتئال که به قاعدگی منجر می‌شود و اغلب با علائم پیش از قاعدگی یا پی. ام. اس شناخته می‌شود، ثبت کردند.

محققان داده‌های مرتبط با حجم مغز و دو بافت متفاوت مغز شامل ماده خاکستری را که حاوی بدنه اصلی سلول‌های مغزی است و ماده سفید را که ارتباط بین سلول‌ها را برقرار و ممکن می‌سازد جمع‌آوری کردند.

آن‌ها ضخامت قشری یا ضخامت چین‌خوردگی لایه‌بیرونی را که از ماده خاکستری تشکیل شده است اندازه‌گیری کردند و داده‌ها را درباره اینکه آب چگونه در سراسر ماده سفید مغز منتشر می‌شود، گردآوری کردند.

اریکا کاماسکو، دانشیار روان‌پزشکی مولکولی در دانشگاه اوپسالا در سوئد که در این مطالعه دخیل نبود، می‌گوید: «آزمایش انتشار آب به ما امکان می‌دهد تا فهم بهتری درباره چگونگی ساختار یافتن فیبر‌های ماده سفید پیدا کنیم.»

این مطالعه درحالیکه درباره ساختار مغز تحقیق می‌کرد، به تغییرات ۴ هورمون در طی چرخه قاعدگی نیز توجه کرد. این هورمون‌ها شامل هورمون استرادیول (یک نوع استروژن)، پروژسترون، هورمون لوتئینه‌کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) می‌شوند.

سطح هورمون‌های استروژن و LH در طی تخمک‌گذاری افزایش پیدا می‌کند، درحالیکه پروژسترون در طی مرحله لوتئال افزایش پیدا می‌کند. در نقطه مقابله، هورمون FSH هم در تخمک‌گذاری افزایش پیدا می‌کند و هم در پایان مرحله لوتئال و در زمان خونریزی نسبتا افزایش پیدا می‌کند.

ارتباط تغییرات هورمونی با ساختار مغز

محققان متوجه شدند که تجمع هورمون‌های استروژن و LH در سراسر مغز با کارایی انتشار آب در سراسر ماده سفید مرتبط بود.

این نشان‌دهنده تغییرات در «ریزساختار» ماده سفید است که برخی دانشمندان گمان می‌کنند بازتاب دهنده تغییراتی در اتصالات مغزی است، اما درباره آن هنوز بحث‌هایی وجود دارد.

درضمن افزایش هورمون FSH با ضخامت قشری مرتبط بود ـ بنابراین با کاهش میزان این هورمون ماده خاکستری نیز کاهش پیدا می‌کرد. جالب بود که در چندین ناحیه از مغز، هورمون‌های FSH و پروژسترون ارتباط معکوسی با انتشار آب و ضخامت قشری داشتند. به ترتیبی که افزایش FSH باعث شده بود آب با آزادی کم‌تری انتشار پیدا کند و ضخامت قشری افزایش پیدا کند. درحالیکه افزایش پروژسترون با الگویی کاملا متضاد مرتبط بود.

اگرچه حجم کلی مغز ثابت مانده بود، اما افزایش پروژسترون با افزایش حجم بافت مغز و کاهش مایع مغزی-نخاعی که مایعی در اطراف مغز است و از آن محافظت و به دفع مواد زائد کمک می‌کند، مرتبط بود.

این نخستین مطالعه‌ای نیست که تغییرات مغز در طی چرخه قاعدگی را بررسی کرده، اما نخستین مطالعه‌ای است که تغییرات را در سراسر مغز مورد توجه قرار داده است.

ارتباط تغییر ساختار مغز با بیماری

مطالعات آینده باید نشان دهند که این تغییرات چگونه می‌توانند روی سلامت ذهنی افراد در چرخه قاعدگی اثر بگذارند و چگونه خطر وضعیت‌هایی مانند آلزایمر را که در زنان شایع‌تر از مردان است، افزایش می‌دهند.

سایر مطالعات باید نشان دهند که این تغییرات چگونه روی رفتار اثر می‌گذارند.