نقد و بررسی فیلم برادران لیلا؛ نگاهی به فیلم جدید سعید روستایی

خلاصه داستان:

لیلا (ترانه علیدوستی) قصد دارد پس از سال‌ها تجربه فقر در خانواده، کاری را به همراه برادرانش آغاز کند اما دراین راه مشکلات زیادی پیش رویش قرار دارد که…

کارگردان:

سعید روستایی که با ساخت فیلم‌های «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» تبدیل به یکی از مهم‌ترین کارگردانان یک دهه اخیر سینمای ایران شده است.

نقد فیلم «برادران لیلا»:

جدیدترین اثر سعید روستایی را می‌توان یک برداشت مجدد از فیلم «ابد و یک روز» با تغییرات زیاد دانست. روستایی در جدیدترین فیلم خود بار دیگر به سراغ تحسین‌شده‌ترین اثر خود رفته و تصمیم گرفته همان فرمول‌ها را این بار در روایتی جدید به کار گیرد، روایتی که البته همیشه هم مسیر متفاوتی را پیش نمی‌گیرد و عیناً می‌توان سکانس‌هایی را در فیلم یافت که در دو اثر کارگردان تکرار شده است (مانند سکانس عکس‌گرفتن لیلا). بااین‌حال، فیلم جدید روستایی از لحاظ کیفی در جایگاه پایین‌تری نسبت به آثار پیشین این کارگردان قرار می‌گیرد.

«برادران لیلا» از لحاظ مضمون به‌راحتی می‌تواند با مخاطب ایرانی ارتباط برقرار کند. فیلم جدید سعید روستایی بار دیگر در فضاسازی عملکرد بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشته و بخشی از فرهنگ سیاه برخی از خانواده‌های ایرانی را به تصویر می‌کشد. جایی که ظاهرسازی در اولویت بالاتری نسبت به واقعیت قرار می‌گیرد و گاهی این ظاهرسازی‌ها چنان جدی گرفته می‌شوند که تبدیل به اصل شده و آن را با واقعیت اشتباه می‌گیرند. سعید روستایی بار دیگر نشان داده که خانواده و فرهنگ ایرانی را به‌خوبی می‌شناسد و می‌تواند سیاه‌ترین بخش آن را با زبان سینما به تصویر بکشد.

اما مشکل فیلمنامه اینجاست که مجموعه تنش‌های فیلم جز دیالوگ‌های پینگ پونگی، باعث گسترش فیلمنامه نمی‌شود و این بزرگ‌ترین ایراد فیلم محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر بسیاری از آثار سینمایی ایران به ساخت آثار تنش‌آمیز اقدام کرده‌اند که در نهایت باعث شده همگی آن‌ها شبیه به یکدیگر باشند و به‌جای پرداخت به قصه و جزئیات و شخصیت‌پردازی، فیلمنامه را با بگومگو و جدل جلو ببرند. حال، «برادران لیلا» نیز به همین معضل مبتلا شده «برادران لیلا» و به‌جای گسترش داستان با به‌تصویرکشیدن زبان تصویر و موقعیت‌سازی، به ایجاد تنش طی بیش از 2 ساعت اقدام کرده است. تنش‌هایی که از مخاطب می‌خواهد موقعیت و زبان تصویر را به حال خود رها کند و در یک اتاق کوچک، صرفاً حرکت‌کردن بازیگران و قطع‌کردن دیالوگ‌های یکدیگر را ببیند و آن را به‌عنوان یک اثر سینمایی جذاب بپذیرد.

از همین رو، متأسفانه علی‌رغم پتانسیل بالایی که «برادران لیلا» داشته، نتوانسته به چیزی بیش از چند اشاره سیاسی و اجتماعی دست پیدا کند. شاید بهتر می‌بود فیلم ارتباط فرزندان با پدر را در طول داستان گسترش می‌داد و به پراکنده‌گویی نمی‌پرداخت، اما حالا در فیلم جدید سعید روستایی، ما می‌توانیم ردپای شعارهای اجتماعی از افزایش قیمت سکه و دلار گرفته تا سخنرانی ترامپ، اخراج کارگران، بازار بی‌سروسامان خودروهای داخلی یا حتی اختلاس و… را در طول قصه شاهد باشیم بی‌آنکه فیلم از دل آن‌ها موقعیت مهمی خلق کند. پرداخت به موضوع دلار یا آن سکانس عجیب‌وغریب تماشای دخترانی که از ماشین پیاده می‌شوند، باعث شده فیلم از نیمه به بعد تمرکز خود را از دست دهد و نتواند راه به جایی ببرد.

بااین‌حال، «برادران لیلا» از لحاظ بازیگری اثری ستایش برانگیز محسوب می‌شود و تیم بازیگران موفق شده تنش موردعلاقه کارگردان را به اجرا درآورند. بهترین بازیگر فیلم قطعاً سعید پورصمیمی است که در این فیلم بازی مسلطی از خود به نمایش گذاشته است. بهترین سکانس فیلم، حضور شخصیت پدر (با بازی پورصمیمی) در مراسم عروسی است. جایی که دوربین از نمای پشت، پدر که در اوج قدرت قرار گرفته را به تصویر می‌کشد که در ادامه او بر روی صندلی نشسته و سیگاری دود می‌کند. شاید بتوان گفت بازی در این فیلم یکی از بهترین بازی‌های پورصمیمی در دوران بازیگری‌اش به شمار می‌رود که به لطف هوشمندی روستایی به بهترین شکل ممکن به‌نمایش‌درآمده است.

«برادران لیلا» برای سعید روستایی قدم‌رو به جلویی محسوب نمی‌شود. تکرار فرمول‌های موفق «ابد و یک روز» در اینجا با پراکنده‌گویی همراه بوده به‌طوری‌که حتی تمرکز فیلمساز از قصه اصلی منحرف شده است. فیلم حتی برخی از روایت‌های فرعی نظیر ماجرای بزرگ فامیل شدن و مخصوصاً ماجرای تعدیل‌نیروی کارخانه را به حال خود رها می‌کند و به نظر می‌رسد که کارگردان در اینجا تنها قصد داشته معضلات اجتماعی را هر جور که شده به داستان اضافه کند و نتیجه کار فیلمی شده که در فضاسازی عملکرد درخشانی دارد و مخاطب ایرانی احتمالاً به‌خوبی آن را لمس خواهد کرد؛ اما از جنبه‌های سینمایی، دچار ایرادات اساسی در فیلمنامه است و یک عقب‌گرد آشکار برای سعید روستایی محسوب می‌شود.

نمره: ۵/۱۰

منتقد: میثم کریمی